در دنیای امروز، رویارویی ارزهای سنتی و ارزهای دیجیتال به نقطه‌ای رسیده که ساختار مالی جهان را تحت تأثیر قرار داده است.
به گزارش تیم تحریریه یوبیتکس، ارزهای فیات، که قرن‌ها تحت کنترل دولت‌ها و بانک‌های مرکزی بوده‌اند، حالا با ظهور ارزهای دیجیتال مانند بیتکوین با چالشی اساسی مواجه شده‌اند. کریپتوکارنسی‌ها وعده تراکنش‌های سریع، غیرمتمرکز و بدون واسطه را می‌دهند. اما آیا می‌توانند جایگزین سیستم‌های مالی سنتی شوند؟
تفاوت در کنترل و مدیریت
یکی از مهم‌ترین تفاوت‌ها بین ارزهای فیات و دیجیتال در نحوه کنترل و عرضه آن‌هاست.
ارزهای فیات (مانند دلار و یورو) توسط دولت‌ها صادر شده و بانک‌های مرکزی میزان عرضه آن‌ها را کنترل می‌کنند. این ارزها دارای عرضه نامحدود هستند و دولت‌ها می‌توانند با سیاست‌های پولی، حجم پول در گردش را تغییر دهند. این موضوع در مواقع بحران‌های اقتصادی، مانند بحران مالی ۲۰۰۸ یا همه‌گیری کرونا، امکان چاپ پول بیشتر را فراهم می‌کند. اما همین سیاست‌ها باعث کاهش ارزش پول و ایجاد تورم می‌شود. به عنوان مثال، چاپ بی‌رویه پول در ونزوئلا باعث شد نرخ تورم این کشور در سال ۲۰۱۸ از ۱,۰۰۰,۰۰۰ درصد عبور کند.
در مقابل، ارزهای دیجیتال روی شبکه‌های غیرمتمرکز بلاک‌چین فعالیت می‌کنند و تحت کنترل یک نهاد مرکزی نیستند. بیتکوین، به عنوان اولین رمزارز، سقف عرضه ۲۱ میلیون واحدی دارد و به دلیل همین کمیابی، به نوعی در برابر تورم مقاوم است. این ویژگی باعث شده که برخی افراد، بیتکوین را طلای دیجیتال بدانند.
چالش‌های قانونی و نظارتی
نحوه برخورد دولت‌ها با ارزهای دیجیتال یکی از چالش‌های اصلی این حوزه است.
ارزهای فیات تحت قوانین مالی سخت‌گیرانه‌ای فعالیت می‌کنند و بانک‌ها موظفند اطلاعات مالی مشتریان را در قالب سیاست‌های KYC (مشتری خود را بشناسید) ثبت کنند. این سیستم نظارتی از تقلب و پول‌شویی جلوگیری می‌کند، اما همچنین باعث ایجاد تمرکز و محدودیت برای کاربران می‌شود.
در مقابل، وضعیت قانونی ارزهای دیجیتال همچنان در حال تغییر است. برخی کشورها مانند السالوادور بیتکوین را به عنوان ارز قانونی پذیرفته‌اند، اما برخی دیگر مانند چین آن را به‌طور کامل ممنوع کرده‌اند. در آمریکا و اروپا نیز مقررات در حال تدوین هستند، اما هنوز ابهامات زیادی در مورد چارچوب قانونی استفاده از کریپتو وجود دارد. این عدم قطعیت، یکی از موانع اصلی سرمایه‌گذاری گسترده در این حوزه محسوب می‌شود.
شفافیت در مقابل حریم خصوصی
یکی دیگر از تفاوت‌های مهم این دو سیستم، میزان شفافیت در تراکنش‌هاست.
ارزهای فیات به طور کلی توسط بانک‌ها و دولت‌ها ردیابی می‌شوند، اما اطلاعات کاربران عادی در دسترس عموم نیست. در عوض، در دنیای کریپتو، تمامی تراکنش‌ها روی بلاک‌چین ثبت شده و همه می‌توانند آن‌ها را مشاهده کنند. این شفافیت باعث می‌شود که تخلفات مالی سخت‌تر انجام شوند، اما از طرفی، حریم خصوصی کاربران نیز کاهش می‌یابد.
برخی ارزهای دیجیتال مانند بیتکوین و اتریوم دارای تراکنش‌های شفاف و ردیابی‌پذیر هستند، درحالی‌که ارزهایی مانند مونرو (XMR) و زی‌کش (ZEC) از فناوری‌های خاصی برای ناشناس کردن تراکنش‌ها استفاده می‌کنند. این ویژگی، از یک سو برای کاربران ارزشمند است، اما از سوی دیگر باعث نگرانی دولت‌ها درباره استفاده‌های غیرقانونی از این ارزها شده است.
تورم و ارزش پول
عرضه پول و کنترل تورم یکی از تفاوت‌های اساسی بین ارزهای فیات و دیجیتال است.
ارزهای فیات ذاتاً تورمی هستند، زیرا بانک‌های مرکزی می‌توانند میزان عرضه آن‌ها را افزایش دهند. این سیاست برای مدیریت اقتصاد ضروری است، اما در برخی کشورها منجر به کاهش شدید ارزش پول ملی شده است. برای مثال، لیر ترکیه در سال‌های اخیر به دلیل سیاست‌های پولی نامناسب، بخش زیادی از ارزش خود را از دست داده است.
در مقابل، بسیاری از ارزهای دیجیتال دارای عرضه محدود هستند. بیتکوین با سقف ۲۱ میلیون واحدی خود، نمونه بارزی از یک دارایی ضدتورمی است. حتی برخی ارزها مانند اتریوم نیز اخیراً با اجرای مکانیزم‌های جدید، میزان عرضه خود را کاهش داده‌اند تا ارزششان حفظ شود.
واسطه‌ها در مقابل غیرمتمرکز بودن
یکی دیگر از مزایای کریپتوکارنسی‌ها حذف واسطه‌ها در تراکنش‌های مالی است.
ارزهای فیات برای انتقال نیازمند بانک‌ها و موسسات مالی هستند. این واسطه‌ها باعث افزایش هزینه تراکنش و کاهش سرعت پردازش می‌شوند. از سوی دیگر، سیستم بانکی می‌تواند تراکنش‌ها را مسدود کرده یا در صورت تشخیص تقلب، پرداخت‌ها را لغو کند.
در مقابل، ارزهای دیجیتال روی شبکه‌های غیرمتمرکز اجرا می‌شوند و تراکنش‌ها به‌صورت همتا به همتا انجام می‌شوند. این ویژگی هزینه‌های انتقال را کاهش داده و امکان انجام تراکنش‌های بین‌المللی را ساده‌تر می‌کند. با این حال، اگر کسی به اشتباه دارایی خود را ارسال کند، هیچ راهی برای بازگرداندن آن وجود ندارد.
آینده مالی: کدام یک برنده خواهد شد؟
با وجود تمام تفاوت‌ها و چالش‌ها، سوال اصلی این است که آیا کریپتو می‌تواند جایگزین سیستم‌های مالی سنتی شود؟
از یک سو، ارزهای دیجیتال پتانسیل بالایی برای افزایش شفافیت مالی، کاهش وابستگی به دولت‌ها و حذف واسطه‌ها دارند. از سوی دیگر، نوسانات بالا، محدودیت‌های قانونی و مشکلات امنیتی، مانع از پذیرش گسترده آن‌ها شده است.
بسیاری از کارشناسان بر این باورند که آینده مالی جهان ترکیبی از هر دو سیستم خواهد بود. ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) که توسط دولت‌ها منتشر می‌شوند، می‌توانند ترکیبی از مزایای ارزهای فیات و کریپتو را ارائه دهند. در نهایت، فناوری و قوانین تعیین خواهند کرد که کدام سیستم در آینده غالب خواهد شد.