با توجه به وضعیت اقتصادی ایران و نوسانات بازار ارز، نمی‌توان تاثیر دلار را بر اقتصاد کشور نادیده گرفت. از سال ۱۳۵۹ که روابط ایران و ایالات متحده آمریکا قطع شد، دلار همچنان به عنوان یکی از ارکان اصلی تاثیرگذار در اقتصاد ایران باقی مانده است. گرچه روابط رسمی میان ایران و آمریکا وجود ندارد، اما دلار همچنان در قلب تجارت جهانی و معاملات اقتصادی ایران قرار دارد.
به گزارش تیم تحریریه یوبیتکس، این در حالی است که بسیاری از کشورهایی که ایران با آن‌ها روابط اقتصادی دارد، از جمله چین، هند، ترکیه و امارات، در معاملات خود از دلار استفاده می‌کنند. به همین دلیل، حتی اگر ایران به طور مستقیم با آمریکا در ارتباط نباشد، دلار در بسیاری از معاملات بین‌المللی واردات و صادرات ایران حضور دارد.
از آنجایی که بیش از ۸۰ درصد از مبادلات بین‌المللی به دلار صورت می‌گیرد، بسیاری از کالاهایی که ایران وارد می‌کند، به خصوص کالاهایی که مواد اولیه آن‌ها از کشورهای مختلف تهیه شده است، بر اساس دلار قیمت‌گذاری می‌شوند. به همین دلیل، حتی اگر ایران برای پرداخت‌های خود از ارزهای دیگر مثل یوان یا یورو استفاده کند، قیمت‌گذاری در نهایت بر اساس دلار صورت می‌گیرد و این موضوع تاثیرات بسیاری بر اقتصاد کشور دارد.
اما تاثیر دلار بر اقتصاد ایران تنها محدود به تجارت نیست. یکی از مهم‌ترین بخش‌ها، بحث قیمت‌گذاری نفت است. نفت، به عنوان مهم‌ترین منبع درآمد ارزی ایران، در بازارهای جهانی به دلار قیمت‌گذاری می‌شود. حتی اگر درآمد حاصل از صادرات نفت به ارزهایی دیگر مانند یوان یا یورو دریافت شود، محاسبه‌ی ارزش آن همچنان بر اساس دلار صورت می‌گیرد. به این ترتیب، هرگونه تغییر در نرخ دلار مستقیماً بر میزان درآمد دولت و توان ارزی کشور تاثیر خواهد گذاشت.
تحریم‌ها و نوسانات نرخ دلار
در کنار این تاثیرات، تحریم‌های اقتصادی آمریکا نیز شرایط را برای ایران پیچیده‌تر کرده است. تحریم‌ها باعث شده‌اند که ایران دسترسی محدودی به دلار داشته باشد و همین امر عرضه دلار در بازار را کاهش داده است. از آنجایی که تقاضا همچنان بالا است، این کاهش عرضه منجر به نوسانات شدید در بازار ارز و در نهایت افزایش قیمت دلار شده است. این نوسانات در قیمت کالاهای مختلف و افزایش تورم تاثیرگذار است و مردم به ویژه اقشار کم‌درآمد تحت فشار قرار می‌گیرند.
اثر روانی دلار و انتظارات تورمی
نکته مهم دیگر این است که دلار تنها یک ابزار مبادله نیست، بلکه در ایران به عنوان یک شاخص برای پیش‌بینی روند اقتصادی کشور نیز عمل می‌کند. در صورتی که قیمت دلار افزایش پیدا کند، مردم انتظار دارند که قیمت کالاها بالا برود و همین موضوع باعث ایجاد فشارهای روانی در بازار می‌شود. این فشار روانی موجب می‌شود که قیمت بسیاری از کالاها حتی بدون تغییر در هزینه‌های تولید، افزایش یابد و این امر در نهایت به تورم بیشتر منجر می‌شود. به این ترتیب، نوسانات نرخ دلار در بازار نه تنها اثرات اقتصادی مستقیم بلکه اثرات روانی هم دارد که بازار را دچار هیجان و نوسان می‌کند.
آینده دلار و روابط بین‌الملل
یکی از عوامل کلیدی که می‌تواند بر نرخ دلار در ایران تاثیر بگذارد، وضعیت روابط ایران با دیگر کشورها به‌ویژه ایالات متحده است. در چند ماه اخیر، خبرهای مختلفی از احتمال از سرگیری مذاکرات هسته‌ای و توافق موقت بین ایران و آمریکا شنیده شده است. در صورت دستیابی به توافق یا کاهش تنش‌ها، ممکن است شاهد کاهش قیمت دلار و تعدیل نوسانات آن در بازار باشیم. در عین حال، اگر مذاکرات به نتیجه نرسد و تنش‌ها بیشتر شود، احتمالاً قیمت دلار مجدداً افزایش می‌یابد.
از طرفی، رشد قیمت دلار در ایران در حال حاضر در مقایسه با میانگین‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت روندی صعودی را نشان می‌دهد و این مسأله می‌تواند تاثیرات عمیقی بر اقتصاد ایران بگذارد. از آن‌جا که تقاضا برای دلار در این روزها بیشتر شده است، بسیاری از تحلیل‌گران اقتصادی معتقدند که نوسانات دلار بیشتر به سیاست‌های ارزی و انتظارات تورمی بلندمدت مربوط می‌شود.
رمزارزها؛ راه حلی برای کاهش اثرات نوسانات دلار
در این شرایط، با توجه به بحران‌های اقتصادی و افزایش نرخ دلار، ممکن است رمزارزها به عنوان یک راه‌حل مناسب برای کاهش فشارهای ناشی از افزایش دلار در ایران مطرح شوند. رمزارزهایی مانند بیتکوین و اتریوم به دلیل قابلیت‌های خاص خود در انتقال سریع و ارزان پول بین کشورها، می‌توانند به کاهش وابستگی ایران به دلار کمک کنند. با استفاده از رمزارزها، ایران می‌تواند در معاملات بین‌المللی و واردات و صادرات خود از وابستگی به دلار کم کند و با کشورهای مختلف بدون نیاز به دلار تجارت کند.
در کنار این، استفاده از بلاک‌چین و تکنولوژی‌های مرتبط با آن می‌تواند برای کاهش هزینه‌های بانکی و تسهیل فرآیندهای اقتصادی داخلی و بین‌المللی مفید باشد. این موضوع می‌تواند به‌ویژه در شرایط تحریمی که ایران با آن مواجه است، مزیت‌های بسیاری به همراه داشته باشد.
نقش دولت و بانک مرکزی در مدیریت نرخ دلار
در این میان، نقش دولت و بانک مرکزی در مدیریت نرخ دلار و کاهش تاثیرات منفی آن بر معیشت مردم بسیار حائز اهمیت است. دولت باید با استفاده از استراتژی‌های میان‌مدت و کوتاه‌مدت، تدابیری برای کاهش نوسانات بازار ارز و مقابله با افزایش قیمت دلار اتخاذ کند. علاوه بر این، رفع موانع قانونی و ایجاد بستری مناسب برای استفاده از رمزارزها می‌تواند در کاهش فشارهای ناشی از نوسانات دلار موثر باشد.
در نهایت، با توجه به اثرات مهمی که نرخ دلار بر اقتصاد ایران، تورم و حجم نقدینگی دارد، به نظر می‌رسد که استفاده از راه‌حل‌هایی مانند رمزارزها و کاهش وابستگی به دلار، می‌تواند گامی مهم در کاهش آسیب‌پذیری اقتصاد کشور از نوسانات ارزی باشد. البته برای این‌که این موضوع به نتیجه برسد، نیاز است که دولت و بانک مرکزی به‌طور جدی به مدیریت نوسانات نرخ ارز پرداخته و زمینه‌ساز استفاده گسترده‌تر از تکنولوژی‌های مالی نوین شوند.